Co to jest staż pracy i jaki ma znaczenie
Staż pracy to kluczowy element w karierze zawodowej każdego pracownika, wpływający na wiele aspektów zatrudnienia. Choć pojęcie to nie jest precyzyjnie zdefiniowane w przepisach prawa, można je określić jako łączny czas przepracowany w ramach stosunku zatrudnienia, który ma znaczenie m.in. przy ustalaniu uprawnień pracowniczych takich jak wyższy wymiar urlopu, prawo do urlopu wychowawczego czy świadczenia przedemerytalne. W związku z tym, zrozumienie, co dokładnie wlicza się do stażu pracy, jest niezmiernie ważne. Staż pracy obejmuje różne okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania, wyboru czy spółdzielczej umowy o pracę.
Do stażu pracy zalicza się także czas czynnej służby wojskowej, prowadzenie gospodarstwa rolnego, czy nawet okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Jednakże, pojawia się pytanie, czy umowy cywilnoprawne, takie jak umowa zlecenie, również mogą być wliczane do stażu pracy.
Umowa zlecenie a staż pracy
Umowa zlecenie jest formą zatrudnienia regulowaną przez Kodeks cywilny, a nie przez Kodeks pracy, co oznacza, że nie podlega takim samym regulacjom jak umowa o pracę. Pracodawcy często wybierają tę formę zatrudnienia z powodu niższych kosztów związanych z opłacaniem składek ZUS. Co więcej, osoba zatrudniona na umowie zlecenia nie ma takich samych uprawnień jak pracownik na umowie o pracę. W kontekście stażu pracy, umowa zlecenie nie jest wliczana do tzw. okresów pracowniczych, które decydują o uprawnieniach takich jak urlop wypoczynkowy.
Składki na ubezpieczenia społeczne, w tym emerytalne, są obowiązkowe dla zleceniobiorców, chyba że mają inne tytuły do objęcia ubezpieczeniami społecznymi. W takim przypadku, okresy, w których są opłacane składki na ubezpieczenie społeczne, wlicza się do tzw. okresów składkowych dających prawo do emerytury. Jednakże, nie są one uwzględniane przy obliczaniu stażu pracy, który wpływa na uprawnienia pracownicze.
Przykłady sytuacji związanych z umową zlecenie
Rozważmy kilka praktycznych przykładów, które ilustrują, jak umowa zlecenie wpływa na różne aspekty zatrudnienia i stażu pracy. Przykład 1: Pani Klara jest zatrudniona na podstawie kilku umów zleceń równocześnie. Składki społeczne opłaca tylko z jednej umowy, z której otrzymuje wynagrodzenie w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia. W przyszłości, przy ustalaniu wysokości emerytury, ZUS uwzględni okres opłacania składki emerytalnej z tej umowy, ale okresy te nie będą wliczane do stażu pracy uprawniającego do np. dłuższego urlopu wypoczynkowego.
Przykład 2: Pan Tomasz pracował przez wiele lat na podstawie umowy o pracę, ale miał kilka przerw, podczas których był zatrudniony na umowę zlecenie. Przy ustalaniu stażu pracy, który pozwala na przejście na emeryturę, uwzględniane będą tylko okresy pracy na podstawie umowy o pracę. Okresy zatrudnienia na umowie zlecenie nie będą wliczane do stażu pracy, mimo że składki emerytalne były opłacane.
Planowane zmiany w kodeksie pracy
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej planuje wprowadzenie istotnych zmian w Kodeksie pracy, które mogą wpłynąć na sposób liczenia stażu pracy. Projekt nowelizacji przewiduje, że do stażu pracy będą wliczane okresy wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia oraz prowadzenia indywidualnej działalności gospodarczej. Zgodnie z tym projektem, do okresu zatrudnienia wliczane będą także okresy wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy o świadczenie usług czy prowadzenia działalności pozarolniczej. Nowe przepisy mają na celu wyrównanie szans w dostępie do niektórych uprawnień pracowniczych dla osób pracujących na innych podstawach prawnych niż stosunek pracy. Jeśli nowelizacja wejdzie w życie, osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenia będą mogły liczyć na wyższy wymiar urlopu, dłuższy okres wypowiedzenia, a nawet wyższą odprawę w przypadku rozwiązania umowy o pracę.
Nowe przepisy mają zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2026 roku.
Dlaczego te zmiany są ważne
Wprowadzenie nowych przepisów dotyczących wliczania umowy zlecenie do stażu pracy ma na celu rozwiązanie problemów związanych z tzw. „uśmieciowieniem” rynku pracy. Wiele osób przez lata pracowało na umowy zlecenia lub prowadziło jednoosobową działalność gospodarczą, nie mając przy tym takich samych uprawnień jak pracownicy na umowie o pracę. Takie osoby były traktowane jakby nie miały żadnego stażu pracy, mimo że przez ten czas zdobywały cenne doświadczenie zawodowe i płaciły składki na ubezpieczenia społeczne. Nowelizacja Kodeksu pracy ma na celu wyrównanie szans tych pracowników w dostępie do uprawnień pracowniczych.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej argumentuje, że brak jednolitych zasad ustalania stażu pracy prowadzi do nierównego traktowania pracowników w zakresie nabywania uprawnień pracowniczych. Nowe przepisy mają na celu stworzenie bardziej sprawiedliwego systemu, który uwzględnia różnorodne formy zatrudnienia na rynku pracy.
Podsumowanie
Umowa zlecenie, będąca popularną formą zatrudnienia, nie jest obecnie wliczana do stażu pracy, który decyduje o wielu uprawnieniach pracowniczych. Mimo że okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu umowy zlecenia są uwzględniane przy obliczaniu wysokości emerytury, nie mają one wpływu na staż pracy, który decyduje np. o długości urlopu wypoczynkowego. Planowane zmiany w Kodeksie pracy mogą jednak zmienić tę sytuację. Jeśli projekt nowelizacji zostanie przyjęty, do stażu pracy będą wliczane okresy wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia oraz prowadzenia działalności pozarolniczej.
Te zmiany mają na celu wyrównanie szans pracowników w dostępie do uprawnień pracowniczych i stworzenie bardziej sprawiedliwego systemu zatrudnienia. Warto śledzić postępy prac nad nowelizacją Kodeksu pracy i być świadomym swoich praw i obowiązków związanych z różnymi formami zatrudnienia. Niezależnie od tego, czy pracujesz na umowie o pracę, umowie zlecenie, czy prowadzisz jednoosobową działalność gospodarczą, znajomość przepisów prawa pracy jest kluczowa dla skutecznego zarządzania swoją karierą zawodową.